Zachodniopomorski Nobel 2017 trafił do rąk dr hab. Izabeli Gutowskiej, prof. PUM, za wyjaśnianie biochemicznych i molekularnych podstaw mechanizmów toksycznego wpływu ksenobiotyków na organizm.

Uroczystość odbyła się na terenie Pomorskiego Uniwersytetu Medycznego w dniu 11 czerwca 2017 r.

Laureatka nagrody, rocznik 1976, pracuje w Zakładzie Biochemii i Żywienia Człowieka Pomorskiego Uniwersytetu Medycznego w Szczecinie.

Z wykształcenia jest mgr inż. w zakresie analityki w ochronie środowiska; studiowała na Wydziale Technologii i Inżynierii Chemicznej Politechnice Szczecińskiej, a dyplom uzyskała w 2001 r. Stopień doktora nauk medycznych w zakresie biologii medycznej uzyskała w na Wydziale Lekarskim Pomorskiej Akademii Medycznej (obecnie Pomorski Uniwersytet Medyczny) w 2005 roku, a stopień doktora habilitowanego nauk o zdrowiu nadano Jej w PUM, w 2013 r. Profesorem nadzwyczajnym w PUM jest od 1 czerwca 2015 r..

Dorobek naukowy wyrażony wielkościami bibliometrycznymi przedstawia się następująco:

łączna liczba prac: 117 (w tym 75 prac z IF), łączny IF prac `= 153,746 pkt, łączna liczba punktów MNiSW = 1863 pkt. Aktywny udział w 126 konferencjach, w tym w 93 polskich i 33 zagranicznych.

Zainteresowania naukowe Laureatki szeroko rozumianą biochemią koncentrowały się od początku aktywności naukowej wokół tematyki dotyczącej metabolizmu mineralnego ludzi i zwierząt, ze szczególnym uwzględnieniem metabolizmu tkanek twardych. Duża część prowadzonych badań dotyczyła wpływu różnych czynników (cukrzyca typu I, izoflawony sojowe, melatonina) na metabolizm pierwiastków śladowych u zwierząt. Równolegle z badaniami poświęconymi metabolizmowi mineralnemu tkanek ludzkich i zwierzęcych oraz ekotoksykologii realizowała badania dotyczące kwasów tłuszczowych i ich przemian w warunkach in vitro i in vivo. Od kilku lat głównym nurtem zainteresowań Laureatki jest próba wyjaśnienia podstaw molekularnych toksycznego wpływu pierwiastków, głównie fluoru, na organizm. Badania skupiają się na metabolizmie eikozanoidów i na rozwoju procesu zapalno-proliferacyjnego w różnych tkankach. Kierowanie w latach 2008-2011 grantem badawczym (nr N N404 228935) zaowocowało opublikowaniem wyników badań w postaci pięciu artykułów, które stanowiły podstawę do wniosku o przyznanie tytułu dr habilitowanego. W ostatnim czasie badania skupiły się na szukaniu potencjalnych pokarmowych źródeł narażenia na fluor oraz na wyjaśnieniu biochemicznych mechanizmów neurotoksycznego działania tego pierwiastka.

Zrealizowała projekt: „Biochemiczne i molekularne mechanizmy neurotoksycznego działania ołowiu (Pb2+) w wybranych strukturach mózgu szczurów”. Otrzymane wyniki stały się podstawą do opracowania cyklu prac poświęconych mechanizmom neurotoksycznego działania ołowiu.

Za pracę naukową co roku od 2009 roku otrzymuje nagrody naukowe a od 2014 nagrody dydaktyczne Rektora PUM.

Projekt Nagroda - Zachodniopomorski Nobel „urodził” się z inicjatywy prof. Waldemar Tarczyński, ówczesnego prorektora Uniwersytetu Szczecińskiego.

Projekt zrealizowany został przez grupę polskich badaczy pod kierunkiem profesorów: Aleksandra Wolszczana Jana Lubińskiego (pomysłodawcy konkursu), członków Zachodniopomorskiego Klubu Liderów Nauki.

Prestiżowe wyróżnienie jest nadawane od roku 2001 w ośmiu dyscyplinach naukowych: humanistycznych, medycznych, ekonomicznych, podstawowych, technicznych, rolniczych, o morzu, a od 2008 r. – artystycznych.

W pierwszej kolejności wyróżniane są najlepsze prace o charakterze wdrożeniowym, następnie ilość publikacji w czasopismach naukowych z tzw. listy filadelfijskiej oraz prace, które powstały w uczelniach zachodniopomorskich. Autorzy prac nowatorskich oraz szefowie zespołów naukowych przy uczelniach są punktowani podwójnie.

Zgłoszenie do Zachodniopomorskiego Nobla następuje poprzez przedstawienie kandydata/kandydatów, z odpowiednim umotywowaniem, rekomendowanych przez prorektorów uczelni do spraw nauki oraz członków Zachodniopomorskiego Klubu Liderów Nauki.

Konkurs Lider Nauk Farmaceutycznych organizowany przez Gazetę Farmaceutyczną wyłonił tegorocznych zwycięzców wśród autorów prac doktorskich obronionych w latach kalendarzowych 2106/2017.

Pierwszą nagrodę, a zarazem tytuł Lidera Nauk Farmaceutycznych otrzymała dr n. farm. Berenika Szczęśniak-Sięga. Swoją pracę doktorską pt. Synteza i właściwości nowych pochodnych 1,2 benzotiazyny jako potencjalnych leków wielocelowych o działaniu chemoprewencyjnym i przeciwbólowym obroniła na Uniwersytecie Medycznym im. Piastów Śląskich we Wrocławiu.

Poza tytułem, dr Szczęśniak-Sięga otrzymała nagrodę pieniężną w wysokości 15. tysięcy złotych, a także możliwość odbycia stażu w laboratorium Gedeon Richter Polska (wyłącznego partnera konkursu).

Drugie miejsce i 10. tysięcy złotych przyznano dr n. farm. Emilii Sokołowskiej z Uniwersytetu Medycznego w Białymstoku, za pracę „Farmakologiczne badania zmodyfikowanych kationowo polimerów dekstranowych przywracających prawidłową krzepliwość krwi po podaniu heparyny niefrakcjonalnej szczurom i myszom”.

Trzecią nagrodę i 5 tysięcy złotych otrzymał dr n. farm. Łukasz Kubik z Gdańskiego Uniwersytety Medycznego za rozprawę pt. Modelowanie zależności pomiędzy strukturą i retencją chromotograficzną związków dysocjujących. Uczelnie Medyczne, w których powstały wyróżnione prace, otrzymały medale Scientia Nobilitat.

Konkurs pozwala coraz bardziej zbliżyć przemysł farmaceutyczny i badania naukowe prowadzone na polskich uczelniach.

Gedeon Richter jest wyłącznym partnerem konkursu.

Więcej informacji: www.lidernaukfarmaceutycznych.pl

W 1993 roku w nicieniu Caenoehabditis elegans po raz pierwszy zidentyfikowano miRNA, a parę lat później odkryto je również u ssaków. Wiedza o biologii miRNA rozszerza się, i odgrywa poważną rolę w opracowaniu nowych leków przeciwko licznym chorobom, w tym nowotworowym.

Dojrzałe miRNA są jednoniciowymi cząsteczkami niekodującego RNA o długości 21-23 nukleotydów. Geny miRNA ulegają transkrypcji za pośrednictwem cząsteczek polimerazy RNA II lub RNA III. Niekodujące małe cząsteczki nazwane miRNA są endogennymi regulatorami ekspresji wielu genów na poziomie posttanskrypcyjnym, które mogą blokować lub degradować translację mRNA.

0po9-

Podczas badań funkcjonalności miRNA odkryto, że w przypadku wielu chorób – między innymi przy nowotworach, przy chorobach układu krążenia oraz wirusowym zapaleniu wątroby – dochodzi do deregulacji cząsteczki miRNA. Z kolei przy chorobach o podłożu genetycznym bardzo często dochodzi do zmian miRNA, których podłożem są mutacje, delecja amplifikacji, zmiany transkrypcyjne czy też obniżenie aktywności enzymów, które regulują biogenezę miRNA.

Cztery enzymy uczestniczą w regulacji biogenezy miRNA u człowieka: Drosha, exportin 1, Dicer i Argonaute 2 (AGO2). Mutacje w genach tych enzymów pojawiają się bardzo często w różnych chorobach nowotworowych. Odpowiednio wybrane miRNA mogą być poważnymi celami różnych terapii jako imitatory (mimics) miRNA albo hamujący (anti) miRNA.

Terapie, które bazują na imitatorach miRNA, wykorzystują molekuły RNA o podwójnej nici, które wiążą się z odpowiednią sekwencją miRNA, a ich zadaniem jest przywrócenie (utraconej w czasie choroby) funkcjonalności miRNA.

Kluczowym elementem jest dostarczenie miRNA w odpowiednie miejsce działania, gdyż miRNA (ze względu na swą budowę) jest wrażliwy na działania różnych typów nukleaz. Podczas tworzenia terapii równie ważne są odpowiednie modyfikacje chemiczne miRNA, ponieważ mogą zapewnić specyficzność i stabilność miRNA. Naukowcom do tej pory udało się odkryć wiele różnych rodzin miRNA, a także zbadać ich rolę w organizmie ludzkim.

miRNA jest bardzo ważne w organizmie ludzkim; deregulacja miRNA doprowadza bardzo często do rozwoju chorób nowotworowych.

Opracowując i rozwijając daną terapię, w pierwszej kolejności bada się cel, badając genomikę i proteomikę danego pacjenta. Dopiero później można rozpocząć opracowanie chemiczne danego miRNA i optymalizowanie sposobu dostarczenia miRNA na miejsce jego działania.

Istnieje wiele sposobów dostarczenia miRNA podczas terapii. Mogą być to wektory wirusowe pochodzące od adenowirusów, liposomy, dendrymery, cyklodekstryny, kitosan oraz różne polimery syntetyczne, jak PEG czy octan galaktozaminy. Przy opracowaniu metod dostarczenia miRNA zwraca sią uwagę przede wszystkim na bezpieczeństwo. Poza tym ważna jest specyficzność dostarczenia oraz efekty immunostymulacyjne.

Gdy te wszystkie elementy są już pod kontrolą, dochodzi do badań przedklinicznych i klinicznych. Dobrym przykładem w ostatnim czasie jest MRX-34, opracowany przez firmę Mirna Therapeutics. Ten kandydat na lek jest dostarczany na miejsce działania w nanokapsułkach lipidowych. Badania kliniczne na ludziach mają się rozpocząć niebawem.

Ciekawym rozwiązaniem w leczeniu mogą też być terapie kombinowane. Przy jednej terapii przeciwnowotworowej, gdzie bazuje się na supresji onkomiRNA, zastosowano doxorubicyne i miR-10b jednocześnie, dostarczone na miejsce działania w nanocząsteczkach. Badania jak na razie przeprowadzono na myszach mających nowotwór piersi. Terapia nie wykazała toksyczności, a zmniejszenie guzów było znaczące.

miRNA mogą znaleźć zastosowanie w leczeniu nie tylko chorób nowotworowych: wirusowego zapalenia wątroby, chorób sercowo-naczyniowych czy zwłóknienia nerek z powodu cukrzycy. Na przykład miR-21 jest nadregulowany podczas zwłóknienia komórek mięśnia sercowego, co doprowadza do przerostu tkanki mięśniowej – powoduje utratę komór sercowych i zwiększenie ciśnienia krwi. Jest nadzieja, że terapia miRNA pozwoliłaby na zatrzymanie takich zmian w sercu chorego.

W przebiegu cukrzycy dochodzi do zaburzenia metabolizmu cukru i cholesterolu. Geny związane ze stanem zapalnym też manifestują ekspresję w cukfryzcy. Potencjalnie jest sporo miRNA, które są, lub mogą być powiązane z cukrzycą. Takim miRNA jest miR-200, który pośrednio hamuje apoptozę komórek beta w trzustce. Deregulacja sprzyja apoptozie komórek beta i przez to zmniejsza się ich ilość. Również deregulacja miR-200 pojawia się w przypadku retinopatii, która jest często występującym powikłaniem u osób cierpiących na cukrzycę.

W sytuacji wirusowego zapalenia wątroby, w przeciwieństwie do szeroko pojętych działań wyciszania genów, w tym przypadku miR-122 nadreguluje replikację genomu RNA wirusa typu C (HCV). Powstał tu już pierwszy lek eksperymentalny, Miravirsen, opracowany przez duńską firmę Santaris Pharma. Lek, który może być podawany dożylnie oraz podskórnie, podczas badań klinicznych wykazał niską toksyczność oraz zmniejszenie poziomu cholesterolu we krwi, co może być wskaźnikiem skuteczności terapii. (oprac. wg witryny Kierunek Farmacja, 8.06.2017).

Do 20 czerwca br. trwa rekrutacja do Leadership Academy for Poland – programu rozwoju dobrego przywództwa realizowanego przy udziale profesorów Uniwersytetu Harvarda.

Celem programu jest rozwój potencjału Polaków i tworzenie w Polsce światowej klasy edukacji. Fundacja na rzecz Nauki Polskiej jest jednym z partnerów nominujących do udziału w Akademii.

Założycielem Akademii jest prof. dr hab. Cezary Wójcik, ekonomista, nauczyciel akademicki  Szkole Głównej Handlowej..

Oferta Leadership Academy for Poland jest skierowana przede wszystkim do Polaków mieszkających w Polsce i poza jej granicami, działających w sektorze biznesu, organizacji non-profit, administracji publicznej (centralnej i samorządowej), mediach, kulturze i sporcie oraz w segmencie start-upów.

Szkolenia oferowane w ramach Akademii będą oparte na unikalnej metodzie – Leadership 4D-Experience™. Zakłada ona rozwijanie kompetencji przywódczych w następujących obszarach: ludzkim (przewodzenie w organizacji, rozumienie motywacji pracowników, budowanie długofalowych możliwości zespołów), systemowym (zarządzanie kompleksowością otoczenia) oraz samodoskonalącym (źródła motywacji i stosunku do siebie, ludzi i świata).

Wśród partnerów projektu znalazły się m.in. międzynarodowa firma doradcza Deloitte, Google oraz Orange. W rekrutację zaangażowane zostały prestiżowe organizacje z kraju i z zagranicy, m.in. Fundacja na rzecz Nauki Polskiej, Harvard Polish Society, Komisja Fulbrighta, MIT Enterprise Forum Poland, The Kings Foundation czy Google Campus Warsaw.

Rekrutacja do Leadership Academy for Poland potrwa do 20 czerwca. Udział w programie mogą wziąć osoby, które wypełnią formularz aplikacyjny w systemie nominacji dostępnym na stronie internetowej www.center-for-leadership.org/academy/.

Więcej informacji o programie:

Więcej informacji o programie:

https://www.facebook.com/CenterForLeadershipOrg/

https://www.linkedin.com/company/center-for-leadership-org

https://twitter.com/c4lorg